کتاب زرتشتیان

دانلود کتاب زرتشتیان نوشته نویسنده کتایون مزداپور pdf بدون سانسور

عنوان اثر: زرتشتیان

پدید آورنده: کتایون مزداپور

زبان نگارش: فارسی

سال نخستین انتشار: مرداد 1404

شمارگان صفحات : 122

معرفی کتاب زرتشتیان

در بخش نخست این کتاب به خاستگاه دیانت زرتشت و آموزش‌های پیامبر ایرانی پرداخته شده است. آنگاه در بخش دوم، تحولاتی بررسی شده که آیین زرتشتی تا آمدن اسلام به ایران از سر گذرانیده است. در دو بخش سوم و چهارم، به اجمال به جامعه و فرهنگ زرتشتی پس از ساسانیان تا دوران معاصر نظری افکنده شده و در بخش‌های پایانی کتاب، وضع کنونی و باورها و آیین‌های زنده و معاصر مطمح نظر قرار گرفته است. در این بررسی کوتاه و اجمالی، به‌ویژه جامع و کلی بودن آگاهی‌های مندرج در کتاب و دقت و صحت آن موردنظر است.

خلاصه کتاب زرتشتیان

زبانی پیچیده و تعبیراتی بسیار ظریف و دقیق دارد که نکاتی سخت استعاری و موضوعی بغرنج را بیان میکند.

به همۀ این دلایل است که درباره این قدیمیترین و مقدس ترین گفتار و کلام در دین زرتشتی که ارزش و اهمیت آن از دیرباز بی نظیر شناخته شده است، هر پژوهنده و صاحب نظری بر حسب حال گمانی دارد آن را گاهی فلسفی و ،اخلاقی و گاهی آیینی و اساطیری میبینند، و گاهی عرفانی؛ گاهی نیز فقط از بعد تاریخی مینگرندش در اینجا چون موضوع اصلی گفتار دین معاصر و زنده زرتشتی است از همین نظرگاه دینی و اخلاقی و با توجه به متون ،پهلوی که ادامه تفکر کهن درباره آن است مختصری سخن خواهد رفت.

دین زرتشتی هرگز دوگانه پرست نیست بلکه میان نیکی و بدی قائل به تمایزی است قاطع و این تمایز معنی و اعتباری اخلاقی دارد. معیار این تمایز خرد مردمی و حمایت از حیات و زندگانی نیک و خوشی است برای بیشترین شمار از زندگان تجلی این دستور در اندیشه یا پندار نیک گفتار نیک و کردار نیک پدیدار میگردد تمایز میان نیکی و بدی بنابر گاهان هیچ گونه اختلاطی را برنمی تابد و بدیهایی چون خشم و دروغ را بی تردید و محابا بد و ناستوده می.شمارد به علت همین ابرام و قاطعیت در خوب بودن خوب و بد بودن بد است که نظرگاهی جهانی نیز در معیت آن مطرح میگردد نیکان صرف نظر از خاندان و نژاد و گروه و طبقه خویش، بنابر کردار نیک و بدشان بازشناخته میشوند و آفریدگار جهان داور نهایی است در ارزیابی میان خوب و بد در تعریف و توافق بر معنای نیکی و بدی در اینجا ابعاد طبیعی و ساده زیستی معیار است خرد حکم میکند و احکام آن را میشود با دقت کاوید و با معیارهایی هر چه عینی تر سنجید و نیک را بر بد برگزید. راهنمای ما برای چنین گزینش و انتخابی چیزی نیست جز منش یا اندیشه نیک درباره چیستی این مفهوم که واژه اوستایی vohu manah (فارسی بهمن) آن را القا میکند میشود به آن صورتی مراجعه نمود که در شکل اصلی باورهای زرتشتی از دیرباز پذیرفته و معمول بوده است:

گوسپند در گیتی مایملک بهمن است و هر که را باید که بهمن را ستوده دارد، می باید که گوسپند نیکو آفریده را پاسداری کند شایست ناشایست ۱۳۶۹، فصل ۱۵ بند (۹) گوسپند» در این متون به معنای مطلق جانور» و «جانور نیک» است. بنابراین حمایت از زندگانی به معنای مطلق ،کلمه با نیک منشی و اندیشه نیک یکتایی مییابد و یکی میشود حمایت و پاسداری از زندگانی و حیات اصلی مقدس است که به علت رجحان طبیعی و فطری هیچ جای گفت و گو و بحث ندارد. هرگاه سخن از هر گونه اعدام و جنگ شود و ضرورت مبارزات قاطع با زندگانی به معنای مطلق آن پیش آید ـ که طبعاً قربانی کردن حیات یکی یا تعدادی اندک به پاس نجات دادن شماری بیشتر از زندگان است – آنگاه صفت «نیک» را برای «گوسپند» باید به یاد آورد و اصولاً این نکته را که «گوسپند» اصلاً صورت تحول یافته gaospānta است و sponta (سپند) معنای «نیکی» و تمایز و جدایی از بدی را در خود دارد.

باز در این تعیین مرز و ،تعریف معیار خرد مطرح می گردد: «… و درست منشی را خرد منتجه و فرزند [است] چنانکه سپندارمذ هرمزد را» دینکرد چاپ ،مدن ج ۲ ص ۹۲۲ سطرهای (۱۳۱۲) خرد اصولاً فطری است و از آن هرمزد است. درست منشی ترجمه bowandag menišnih پهلوی است و آن خود برگردان panta armaiti سپندارمذ) اوستایی به بیان ،دیگر خرد را وجود حیات که هرمزدی ،است به مردم میبخشد و نمادهایی چون امشاسپند سپندارمذ و امشاسپند بهمن تجلی ذهنی و صورت تجریدی اند از خردمندی و منش نیک در آمیختن آموزش اخلاقی و بیان ،نمادین در همه کتابهای مقدس و نیز تفاسیر آنها شکل غالب است در گاهان نیز همیشه همین شیوه معمول است و جای وسیعی را برای تفکر و اندیشه و بینش دینی و فلسفه اخلاق باز می گذارد هرمزد آفریدگار شش امشاسپند (amosa sponta) است و امشاسپندان یعنی بیمرگان مقدس این ،شش نماد اندیشه نیک امشاسپند بهمن)، بهترین راستی (اردیبهشت aa vanistan شهریاری آرمانی و دلخواه یا ملکوت خداوند شهریور xadra varya)، فروتنی مقدس یا درست منشی امشاسپند سپندار مذ کمال خرداد harvata بیمرگی امرداد amorotat .اند خود واژه امشاسپند در گاهان نیامده است و اینان در اوستای غیرگاهانی و درمتون متأخر گاهی جنبۀ اساطیری و نامجرد به خود می گیرند. با وجود این جوهر اخلاقی و عرفانی با این مفاهیم همواره ملازمت دارد و به صورت ضمنی همراه با آنها القا می.گردد همین ملازمت است که پیوسته در آثار مکتوب و نیز آموزشهای شفاهی و زنده زرتشتی به چشم میخورد و اعتبار آنها را تضمین میکند.

بهمن نخستین آفریده و راهبر است که با یاری بهترین راستی، درویشان و رهروان را به شهریاری آرمانی خداوند و ملکوت الهی میرساند. این شهریاری آرمانی و جهی در آفاق دارد و آن حکومت نیک جهانی است؛ نیز وجهی در انفس دارد و آن قدرت در سلطه بر خویش است و منتجه و برآیند آن رسیدن به درست منشی و سلامت نفس است که امشاسپند سپندارمذ نماد آن است. از آن پس دست یافتن به کمال و بیمرگی امکان پذیر می.گردد این دایره ای است که آدمی را به کمال معنوی و روحانی میکشاند چنان که ملاحظه می شود، سلوک عرفانی و میزانهای اخلاقی در این دایره کمال با طرحی منظم به چشم میخورد و جای تفکر و بحث در آن باز است همچنین در همپرسی زرتشت و دریافت ،وحی همین مراحل پدیدار میآید.

همچنان که این مفاهیم در دوران بعدی به سوی گزیدن قالب های اساطیری گرایش مییابند و مثلاً بهمن را در کالبد نمادین مردی نورانی میبینیم و یا به سوی آن میگرایند که ستایش آنان چونان ایزدان برخاسته از وجود خدایان هندوایرانی در سرودهای مقدس یعنی پشتها بیاید، از سوی دیگر تفاسیری هست که ارتباط آنان را با اخلاق و هنجارهای اجتماعی بیان میکند و استوار میدارد و نیز این که آن که پرورندگی آفریدگان را به درستی و شایستگی کند، پس او برای بهمن فرزندی هرمزد را تصدیق کرده است و آنکه آفریدگان را که اندر سرپرستی اویند، به خوبی نگاهداری کند پس او را پذیرفتگی (حکم اورمزد را [به] پدری بهمن مقام باشد دینکرد چاپ ،مدن ص ۸۷۹ سطرهای (۱۲۹ تداوم همین شیوه اتصال و پیوستگی میان مفاهیم دیرینه گاهان و اندرزهای روزانه برای رفتار جمعی از دیرباز حفظ شده است و چنین است که قداست پیام آسمانی زرتشت حضور حساس و زنده خود را همواره در حیات اجتماعی و اخلاق فردی زرتشتیان برقرار داشته است. گزینش خردمندانه و آگاهانه نیکی بر بدی یا به اصطلاح متون پهلوی گزیداری» مفهوم مهم دیگری است که در گاهان می آید (یسن ۳۰، بندهای ۴ و ۵) این مفهوم که از آن به اختیار» در برابر «جبر»، تعبیر می شود، باید در قالب اندیشه و گفتار و کردار (یسن (۵۳) بند (۲ نمود یابد و در این قالب است که «گزیداری میان نیکی و بدی پدیدار میآید (یسن ۳۰، بندهای ۲ و . حاصل این گزیداری و رجحان نهادن نیکی بر بدی در این جهان نصیب جامعه و فرد میگردد که برقراری نظم راستین در روابط میان مردم است. تک تک مردمان در این فرآیند مسئول و مکلفاند و این تکلیف دینی آنان است که روان هرکس در سرای دیگر از آن به پاداش نیک یـا بـد مـی رســد. بهشت یا «بهترین هستی و دوزخ یا هستی بد» نیز از مفاهیم مهم گاهانی است که تداوم زندگانی پس از مرگ را به صورت بخشی بنیادین از باورهای دینی اعلام میدارد.

چکیده و دورنمای خُردی که آورده شد نمایی از آموزشهای گاهانی را به صورت کلی و مختصر باز میگوید در آن به ویژه تصور کلی و انتزاعی از شر نقشمند است که به ویژه بعداً در وجود اهریمن تبلور می یابد. این نوآوری مهمی است که تجلی بدی در اندیشه و گفتار و کردار را بازنمون می.کند ابعاد دیگر آموزشهای گاهانی بسا که میتواند مورد گفت و گو و تجزیه و تحلیل و نیز رد و قبول واقع شود اما بعد اخلاقی و تکلیفی که مسئولیت آدمی را در برابر دیگر مردم و آفرینش و نیز خویشتن خویش معلوم میکند و جهی روشن و بارز است که در قالب دستورهایی ساده در پیام آسمانی زرتشت آمده است. این وجه بارز در اوستای غیرگاهانی و تفاسیر اوستا و سپس در دیگر متون پهلوی و فارسی به انحای گوناگون تکرار می گردد و پیوستاری و تداوم آن را در طی تاریخ طولانی جامعه زرتشتی همواره میتوان در حیات اجتماعی آن مشاهده کرد.