صادق هدایت (۱۹ فروردین ۱۳۳۰-۲۸ بهمن ۱۲۸۱)
پدر داستان‌نویسی مدرن ایران و تأثیرگذارترین چهرهٔ ادبیات معاصر فارسی
زندگی‌نامهٔ مختصر
صادق هدایت در تهران و در خانواده‌ای اشرافی و فرهیخته متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در دارالفنون و مدرسهٔ سن‌لویی گذراند و در سال ۱۳۰۵ برای ادامه تحصیل به اروپا اعزام شد. اگرچه در بلژیک و فرانسه به تحصیل در رشته‌های دندان‌پزشکی و مهندسی پرداخت، اما هیچ‌کدام را به پایان نبرد و در عوض، به مطالعهٔ فرهنگ و ادبیات اروپا مشغول شد. وی در سال ۱۳۰۹ به ایران بازگشت و در نهایت، در ۱۹ فروردین ۱۳۳۰ در پاریس با گاز خودکشی کرد.
ویژگی‌های ادبی و فکری
هدایت را می‌توان پیشگام نثر مدرن فارسی دانست. نثری ساده، دقیق و روان‌شناختی که تمرکز خود را بر جهان درونی شخصیت‌ها قرار می‌داد. او نویسنده‌ای چندبعدی بود؛ هم داستان‌نویس بود، هم مترجم، هم پژوهشگر فولکلور و هم طنزنویسی توانا. هدایت روشنفکری نقاد بود که با نگاهی تیزبین به مسائل اجتماعی و فرهنگی زمانهٔ خود می‌نگریست.
آثار برجسته
رمان‌ها: شاهکار مسلم او، «بوف کور» (۱۳۱۵)، نماد ادبیات مدرن ایران است. این اثر، کاوشی است در ژرفای ذهن ناخودآگاه، با ساختاری سورئال و نمادین و درون‌مایه‌هایی حول محور مرگ، عشق و پوچی.
مجموعه داستان‌های کوتاه: از «زنده‌به‌گور» (۱۳۰۹) به عنوان نخستین مجموعه‌اش نام می‌برند. «سه قطره خون» (۱۳۱۱) شامل شاهکارهایی چون «داش آکل» است و «سگ ولگرد» (۱۳۲۱) را اوج هنر داستان‌نویسی او دانسته‌اند.
آثار طنز و هجو: «علویه خانم» (۱۳۱۲) هجوی است از ریاکاری مذهبی و «وغ وغ ساهاب» (۱۳۱۳) هجونامه‌ای است در نقد روشنفکرنمایی.
پژوهش‌های فولکلوریک: «اوسانه» (۱۳۱۰) گردآوری ترانه‌های محلی و «نیرنگستان» (۱۳۱۲) فرهنگ باورها و خرافات ایرانی است.
میراث و تأثیرگذاری
هدایت با معرفی «جریان سیال ذهن» به ادبیات فارسی و خلق «قهرمان شکست‌خورده» به عنوان الگویی ادبی، نوآوری‌های بسیاری را به ادبیات داستانی ایران عرضه کرد. او با تلفیق مدرنیسم غربی و عناصر فرهنگ ایرانی، مسیری تازه در ادبیات گشود.
تأثیر او بر نسل‌های بعدی نویسندگان، از صادق چوبک و جلال آل‌احمد تا هوشنگ گلشیری، انکارناپذیر است. هدایت سنت نقادی اجتماعی را در ادبیات داستانی ایران پایه‌گذاری کرد و با ترجمهٔ آثارش به زبان‌های مختلف، سهم به‌سزایی در معرفی ادبیات ایران به جهان داشت.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد
صداقت بی‌پروا در بیان حقایق اجتماعی، عمق فلسفی در پرداختن به پرسش‌های بنیادین انسان، تلفیق سنت و مدرنیته در سبک و درون‌مایه، و نگاه تراژیک به زندگی همراه با طنزی سیاه از ویژگی‌های بارز آثار اوست.
نکات برجسته از زندگی شخصی
هدایت هرگز ازدواج نکرد و زندگی ساده‌ای داشت. او گیاه‌خوار بود و رساله‌ای با عنوان «فوائد گیاه‌خواری» نوشت. از نخستین مترجمان فرانتس کافکا به فارسی بود و آثارش همواره با سانسور مواجه می‌شد. آرامگاه او در گورستان پرلاشز پاریس قرار دارد.
